W poprzednim odcinku tekstu o obecności i roli łajdactwa w grach wideo pisałem przede wszystkim o tym, jak sobie z łajdactwem radził dramat i teatr elżbietański. Pokazywanie nawet najbardziej widowiskowych przykładów podłości nie budziło w nim zbytnich kontrowersji o tyle, o ile to, co pojawiało się na scenie, nie naruszało podstawowego porządku moralnego świata – w takim znaczeniu, w jakim go pojmowała ówczesna publiczność. Ludzi można było na scenie (lub na zapleczu) do woli upokarzać, mordować i ćwiartować tak długo, jak było to a) przejawem słusznej zemsty, b) aktem w odpowiednim czasie ukaranym. Wilk był syty i owca cała – bo publiczność bardzo chętnie oglądała, jak krew chlapie na boki, a jednocześnie całość miała wydźwięk bardzo moralizujący. Obłuda? A gdzież. Samo życie. Również dzisiaj. Również w grach.

Patrząc na ogromną większość gier, w których kule śmigają w powietrzu, a trup ściele się gęsto, można odnieść wrażenie, że za każdą z nich stoją bardzo wzniosłe maksymy moralne. Zupełnie, jakbyśmy się bardzo wstydzili tego, że chcemy sobie po prostu do kogoś postrzelać tak po prostu, bez żadnego ciekawego uzasadnienia. Mordujemy prawie zawsze w słusznej sprawie – walcząc o pokój na świecie, przyszłość rasy ludzkiej albo wszystkich ras zasługujących na przyszłość, odkupienie win bohatera i tym podobne.

Idea mordowania w słusznej sprawie to pewnie jeden z najstarszych pomysłów ludzkości Może więc nie ma się czym dziwić, kiedy nasz ulubiony bohater kładzie trupem kolejne trzydzieści osób z tęsknoty za zmarłą żoną albo z powodu marzeń o lepszym jutrze. A jednak – o ile mistrzowie literatury opiewającej mord i zachęcającej do mordu starali się dać mu jak najgłębsze i najpiękniejsze uzasadnienie, od uzasadnień twórców gier bardzo często wieje jakąś zupełnie przerażającą prowizorką.

Moim ulubionym przykładem w tej kwestii jest „GTA: Vice City Stories”, gra o nieco przygłupim żołnierzu, który zostaje seryjnym mordercą i handlarzem narkotyków z troski o swojego chorego braciszka. Im bardziej się o niego troszczy, tym więcej ofiar rozjeżdża, wysadza w powietrze, tłucze na śmierć kijem baseballowym i pozbawia głów za pomocą karabinu maszynowego. Między tymi krwawymi epizodami otacza czułą opieką biedną niewiastę bitą i upokarzaną przez swojego męża. Bo, poza wszystkim, jest bardzo wrażliwym na cudzą krzywdę człowiekiem. A pod sam koniec gry wywrze sprawiedliwą pomstę na człowieku, który go skrzywdził na samym początku – złym dowódcy, który go popchnął na drogę zbrodni, kiedy on próbował być dobrym żołnierzem. Bo wszystko, co się stało, nie jest przecież winą bohatera, tylko skorumpowanej armii amerykańskiej. Chichot gracza przy „GTA: VCC” częściej wywołują nie teksty bohaterów, tylko nieporadność, z jaką twórcy wplatają w grę dylematy moralne.

Victor Vance - rzecznik moralnego niepokoju.

Ziomale z „GTA: San Andreas” to też w gruncie rzeczy ludzie bardzo moralni. Popełniają przestępstwo za przestępstwem i walczą z policją? To wszystko dlatego, że policja jest zła i krzywdzi ludzi. Owszem, z ziomali żadne aniołki, ale przecież po pierwsze stróże porządku są jeszcze gorsi, a po drugie, ziomale, jak się w końcu okazuje, walczą w imię ładu moralnego – muszą pomścić krzywdę rodzinną i zdemaskować zbrodnie, które siedzą schowane pod przykrywką sił, które twierdzą, że bronią dobra.

Po co grze takiej jak „Painkiller”, polegającej wyłącznie na radosnym mordowaniu setek przeciwników, kręgosłup moralny? Dlaczego uciechę ze strzelania z kołkownicy do zabawnie wywijających nóżkami i rączkami wrogów trzeba usprawiedliwiać ideą walki na niebiańskim żołdzie z siłami Szatana? Jeszcze dziwniej robi się w „Bulletstormie”, gdzie przecież również chodzi cały czas o przywrócenie moralnego ładu naruszonego przez główny czarny charakter gry. Twórcy zapowiadali grę drastyczną, obrzydliwą i bezkompromisową, a potem nabudowali nad nią starą jak świat historię o tragicznym bohaterze, słusznej zemście i rodzącej się w dramatycznych okolicznościach miłości, która zwycięży (pewnie w drugiej części) wszystkie przeszkody. W rezultacie staramy się strzelać do ludzi tak, żeby jak najczęściej trafić ich precyzyjnie w zadek, jednocześnie stając po stronie tego, co słuszne.

Co ma piernik do wiatraka?!

"Painkiller" - od lat w walce o prawdę, dobro i piękno.

Inne przykłady – jeśli chcemy poznęcać się troszkę nad ludzkim ciałem, a boimy się do tego przyznać, siekamy na kawałki obiekty, które człowieka przypominają, ale nim nie są. Zombiaki. Nekromorfy. Ludzi zarażonych koniecznie nieuleczalnym wirusem, dotkniętych nieodwracalną chorobą – albo innym obojętnie czym wymyślonym przez scenarzystów; ważne jest tylko to, żeby dzięki tej chorobie czy zmianie przestali być ludźmi, ale nie przestali wyglądać jak ludzie. Wtedy możemy ich do woli katować z miłą świadomością, że uwalniamy świat od zbrodniczych mutantów, psychopatów albo potworów. Przyjemne z pożytecznym. Bawiąc – uczy.

A tak naprawdę przecież chcemy się pobawić zabijaniem, tak, jak się nim bawi kot – albo dziecko. Zabijanie jest widać świetnym tematem zabawy: efektownym, budzącym silne emocje, dającym głęboką satysfakcję. Chodzi o uciechę ze strzelania, ćwiartowania i znęcania się.

Większość twórców gier nie ma odwagi tego przyznać. Budują dla tej uciechy dziwaczne, zupełnie do niej niepasujące usprawiedliwienia. Próbują stosować ten sam trick, który tak często pojawia się w najkrwawszych dramatach z czasów panowania Elżbiety I i Jakuba I – udają, że chodzi im tak naprawdę o podtrzymanie określonego, harmonijnego porządku moralnego. A przede wszystkim – udają, że odważnie przekraczają kolejne granice, a tak naprawdę jest w ich postępowaniu coś z najtańszego moralizatorstwa. Pozwalają mordować do woli, ale na koniec przyklepują każdą serię zbrodni krzepiącą, pouczającą puentą.

To w gruncie rzeczy bardzo infantylne.

Można się gimnastykować, żeby stworzyć wrażenie, że główni bohaterowie „Manhuntów” są zmuszeni przez życie do robienia tego, co robią, ale wmawianie odbiorcy, że w ten sposób pokazuje się załamanie wszelkich norm moralnych jest nieprzyzwoite. W rzeczywistości wydumanej przez scenarzystów tak, żeby każdy poruszający się w niej człowiek zasługiwał na wbijanie mu klucza francuskiego w oko i podduszanie foliową torebką, normy moralne są czymś zupełnie nieistotnym. Głównemu bohaterowi, jak mechanicznej pomarańczy z powieści Burgessa, twórcy nie pozostawili żadnego wyboru. Jak paskudnych rzeczy by nie robił – musi być dobry.

"Manhunt 2". Obrona konieczna nowej generacji.