Jakub Tepper (Niezgrani.pl) odpowiedział na mój wpis „Sala graczy” ciekawym tekstem o powyższym tytule. A więc: wpis za wpis.

Już sam tytuł polemiki Jakuba jest znamienny (nawiasem mówiąc: śledźcie teksty tego Autora, bo o japonistę w tej branży bardzo trudno). Czy fakt bycia graczem oznacza, iż w stosunku do całego gamingu należy przyjąć postawę kibica drużyny piłkarskiej bezrefleksyjnie broniącego swojej drużyny/swoich GRACZY? Krzysztof Kieślowski (autor na swój sposób nieliniowego „Przypadku”) był bardzo sceptyczny wobec języka kina. Uważał, że jest znacznie uboższy w stosunku np. do literatury i nie potrafi wyrazić całej sfery wewnętrznej motywacji postępowania bohaterów (mieszam nieco odbiór filmu z możliwościami języka kina, ale do tego ostatniego wrócę w dalszej części tl;dr). Można zatem „reprezentować” jakieś medium i być wobec niego krytycznym (vide David Cage porównujący gry do filmów pornograficznych). To przejaw samoświadomości. Zresztą jak słusznie zauważył Paweł Schreiber: Jakub i ja jesteśmy zgodni, iż głównym tematem „Sali samobójców” nie są gry komputerowe i Internet – wyciągamy tylko z tego przeciwne wnioski.

Jakub opacznie rozumie moje zdanie: „»Sala samobójców« Jana Komasy to udany flirt z estetyką gier komputerowych”. Przypominam jedną z definicji słowa „flirt” za słownikiem PWN: „przelotny kontakt z jakąś ideologią, organizacją, dziedziną nauki lub sztuki”. „Sala samobójców” nawiązuje do estetyki gier właśnie przelotnie, bo korzysta też z innych estetyk: np. teledysku czy anime. To zresztą święte prawo twórcy: Jerzy Skolimowski w „Czterech nocach z Anną” w pierwszej scenie odwołuje się do kina gatunku, a dokładniej horroru (mężczyzna idący przez miasto z siekierą), aby później całkowicie porzucić tę konwencję. Jakub twierdzi, iż mój opis rozwidlenia fabularnego w scenie z tabletkami to nadinterpretacja. No tak, ale proszę nie oczekiwać, że każdy film odwołujący się do języka gier wideo będzie robił to dosłownie – fantastycznie udała się rzecz znakomitemu „eXistenZ” Davida Cronenberga, gdzie bohaterowie wpadają nawet w „pętlę gry”, oczekując na właściwą kwestię, która niejako popchnie akcję (o formalnych zapożyczeniach, głównie z FPS-ów i Second Life’a, nowszego „Gamera” Neveldine’a i Taylora przeczytacie więcej w przedostatnim numerze magazynu „Play”). Moim ulubionym przykładem jest w tej kwestii „Matrix” braci Wachowskich. Kiedy John Anderson/Neo ucieka przed agentami, pomieszczenia biurowca zamieniają się w labirynt znany z gier komputerowych („Jesteś w labiryncie zakręconych korytarzy. I wszystkie są takie same”), a nieudana sekwencja ucieczki zwieńczona jest brutalnym i pięknym cięciem montażowym, spełniającym funkcję „Game over” (swoją drogą, czy z napisem „Game over” we współczesnych grach nie stało się to samo, co z napisem „Koniec” w filmach, czyli nastąpiło jego „Game over”?).

Gdzie jest Pac-Man!?

Jak złośliwie rozumiem, Jakub oczekiwałby w tych scenach Pac-Mana (labirynt) ścigającego Neo i napisu „Game over” (cięcie montażowe) . O Kratosie, troszeczkę subtelności (litości?)! Wracając jeszcze do sceny z tabletkami – w „Matriksie” też jest „chyba” taka, tylko z dwoma i to w dodatku kolorowymi: mimo że film musi być (powiedzmy…) liniowy, to jednak sugeruje ona – niczym w grach komputerowych – możliwość fabularnego rozgałęzienia.

Co do wizerunku gier funkcjonującego w mediach – to problem tych mediów i nie dotyczy tylko gier komputerowych. TVN zasłynął niedawno nagonką na twórców komiksu o Chopinie, a przez wiele lat „Playboy” i „Pulp Fiction” funkcjonowały medialnie jako synonimy odpowiednio: pornografii i przemocy. We wszystkich tych przypadkach prawda jest zupełnie inna. Inna jest też kwestia schematycznej/histerycznej reakcji graczy na schematyczne/histeryczne słowa strony przeciwnej (wspominał o tym w komentarzach do mojego tekstu Paweł Schreiber: „a gracze grzmią na media, broniąc przy tym zawsze przynajmniej kilku rzeczy, których nie warto bronić…” ). Problem jest poważniejszy: obie strony w swym (najbardziej) skrajnym wydaniu, paradoksalnie, zbliżają się do siebie. Kilkanaście lat temu we Francji wykonano badania, które pokazały, że największe migracje elektoratu odbywają się pomiędzy zwolennikami dwóch radykalnych formacji: Frontu Narodowego i Francuskiej Partii Komunistycznej (zwracam też uwagę na język PRL-owskiej propagandy, którym od czasu do czasu częstuje nas, ekhm, pewien Prezes…). Piszę o tym, bo przecierałem oczy ze zdumienia, czytając ten fragment (wyważonej przecież) wypowiedzi Jakuba, rzekomo odnoszący się do „Sali samobójców” (uprzedzając komentarze: nie porównuję Jakuba do FN, FPK ani, broń Boże, do słynnego Prezesa):

„Prawdziwe zło czyha w MMO, gdzie rzecz jasna roi się od [drobny spoiler] potencjalnych samobójców [/drobny spoiler]. Kto w to gra, ten nie ma kumpli, ani rodziny. A kto ich nie ma, temu pozostaje skok z ostatniego piętra”.

Jakub zastrzega, że „to oczywiście spore uproszczenie”, ale to uproszczenie jest zastanawiające. Wszak w „Sali samobójców” jest dokładnie na odwrót: matka Dominika wchodzi do gry, żeby podziękować grupie graczy za pomoc jej synowi i za to, że stanowili dla niego prawdziwą rodzinę (to właśnie w Sieci – dwuznaczność obrazu Komasy – grupa nawiązała prawdziwe relacje). Przypominam, że dramatyczny finał opowieści nastąpił, kiedy bohater był już od dłuższego czasu poza Internetem i wynikał z młodzieńczej nonszalancji oraz braku refleksji nad skutkami swoich poczynań (o czym świadczy przejmujący krzyk o pomoc). Znamienne, że Jakub widzi ten wątek oczami wiadomej strony przeciwnej ([Ewa Drzyzga’s guest mode on]?)! Dla mnie to większe zaskoczenie niż

Sala samobójców?

wspomniany finał filmu, którego końcowa fabularna „przewrotka” zdała mi się rozwiązaniem à la zakończenie… „Mężów i żon” Woody’ego Allena (chodzi o to, kto tak naprawdę ponosi ofiarę).
Jeżeli „Sala samobójców” nie jest filmem spełnionym, to ze względu na scenariuszowe i logiczne dziury (Dominik np. powinien dążyć do przekazania – jakichkolwiek – tabletek Sylwii, żeby spotkać się z nią w realu lub zdobyć jej adres zamieszkania). Użyję mojej ulubionej frazy: „Obywatel Kane” to to nie jest. Powiem więcej: to film na poziomie lepszego odcinka przeciętnego amerykańskiego serialu (OK, na poziomie finału późnego – siódmego, ósmego – sezonu dobrego serialu zza wielkiej wody). Natomiast nie zgadzam się z opinią, że jakiś film jest zły, bo nie odpowiada nam jego przesłanie (wyjątkiem potwierdzającym tę regułę są np. świetne od strony formalnej obrazy Leni Riefenstahl z okresu II wojny światowej). Ja też nie muszę się zgadzać z poglądami jakie wyraził Jan Komasa, ale szanuję wyrazistość i szczerość jego produkcji. Bardzo lubię np. „Wzgórze rozdartych serc” Clinta Eastwooda, choć dzieło w warstwie ideologicznej (przy wydatnym wsparciu amerykańskiej armii) stanowi uzasadnienie napaści dużego mocarstwa na maleńkie państwo. Jeden z naszych jawnie śniących, Łukasz Orbitowski, relacjonował kiedyś swoje wrażenia z teledysku „Fucking Perfect” Pink. Autor „Tracę ciepło” pisał, że to nie jest jego ulubiony temat, nie zgadza się z takim a nie innym przedstawieniem problemu, a jednak został przez rzeczone wideo uwiedziony: „Biada tym, którzy szukają w sztuce potwierdzenia siebie”. Potwierdzam.